Niedosłuch

W badaniach przeprowadzanych w różnych częściach naszego globu oszacowano że problemy ze słuchem dotykają 1/5 populacji. Żyjemy w dobie rozwoju różnego rodzaju środków komunikacji , kluczową staje się więc możliwość wymiany zdań, idei czy opinii. Każde utrudnienie tej komunikacji np. zaburzenia słuchu zmniejsza szanse każdego z nas na prawidłowe funkcjonowanie w nowoczesnym społeczeństwie i staje się przyczyną wykluczenia z wszystkimi tego wykluczenia następstwami ( bezrobocie , ubóstwo, wyobcowanie) . W ostatnich latach w Polsce i na całym świecie obserwujemy burzliwy rozwój metod diagnostycznych i leczniczych niedosłuchu.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje niedosłuchu : niedosłuch przewodzeniowy i odbiorczy . Z niedosłuchem przewodzeniowym mamy do czynienia wówczas gdy uszkodzona jest ta część ucha która wychwytuje falę dźwiękową z otoczenia i przewodzi ją do ucha wewnętrznego . Za przewodzenie dźwięku odpowiada ucho zewnętrzne ( małżowina uszna i przewód słuchowy ) i środkowe z błoną bębenkową i kostkami słuchowymi . Z niedosłuchem odbiorczym mamy do czynienia w przypadku uszkodzenia części ucha wewnętrznego odpowiedzialnej za słuch którą jest ślimak lub w przypadku uszkodzenia nerwu VIII ( słuchowo-przedsionkowego). Ślimak jest rodzajem mikrofonu który odbiera dźwięki przewodzone przez ucho środkowe i zewnętrzne , zaś nerw jest rodzajem kabla elektrycznego przez który impulsy elektryczne wywołane dźwiękami trafiają do mózgu.

Metody diagnostyczne:

1. Wywiad odgrywa kluczową rolę w diagnostyce każdego schorzenia nie inaczej jest w niedosłuchach pytamy więc o początek zaburzeń o możliwe jego przyczyny takie jak uraz akustyczny, uraz głowy czy przyjmowanie leków ototoksycznych. Pytamy o objawy współistniejące takie jak wycieki, szumy uszne czy zawroty głowy, o metody dotychczasowego leczenia czy inne choroby z powodu których pacjent jest leczony .
2. Wziernikowanie ucha ma na celu ocenę przewodu słuchowego zewnętrznego oraz błony bębenkowej. Badanie takie można wykonywać w świetle uzyskanym z lampy czołowej jednak standardem dokładnej oceny jest użycie mikroskopu i ssaka do oczyszczania przewodu z zalegającej wydzieliny woszczynowej. Użycie mikroskopu sprzężonego z kamerą pozwala na rejestrację obrazu celem udokumentowania zmian błony bębenkowej w trakcie procesu leczenia
3. Otoskopia pneumatyczna jest rodzajem wziernikowania ucha w trakcie którego pompujemy do przewodu słuchowego powietrze odpowiednim urządzeniem wprawiając błonę bębenkową w ruch. Dzięki tej ocenie możemy wykrywać miejsca nieruchome na błonie bębenkowej, które są źródłem osłabienia słuchu.
4. Audiometria progowa inaczej badanie progowe słuchu: w trakcie tego badania podaje się do ucha pacjenta przez słuchawki dźwięki o różnej głośności wyznaczając w ten sposób próg słuchu pacjenta czyli zakres słyszalnych przez niego dźwięków. Badanie progowe słuchu jest podstawowym badaniem, które pozwala wstępnie rozpoznać rodzaj i stopień niedosłuchu.
5. Audiometria impedancyjna składa się z dwóch badan: tympanometrii oraz badania odruchu strzemiączkowego. Tympanometria mierzy ruchomość błony bębenkowej oraz ciśnienie powietrza w jamie bębenkowej. Odruch strzemiączkowy jest odruchem chroniącym ucho wewnętrzne przed wysokimi natężeniami dźwięku. Mięsień strzemiączkowy przyczepiony do strzemiączka kurcząc się napina łańcuch kostek zmniejszając przewodzenie dźwięku do ucha wewnętrznego. Obecność odruchu strzemiączkowego świadczy między innymi o prawidłowej ruchomości kostek słuchowych. Dzięki możliwości pomiaru ciśnienia w jamie bębenkowej, ruchomości błony bębenkowej i ruchomości kostek słuchowych audiometria impedancyjna jest doskonałym narzędziem oceny ucha środkowego i jego możliwości przewodzenia dźwięku.
6. Zjawisko otoemisji akustycznej jest wykorzystywane w badaniach słuchu, polega ono na emisji dźwięku przez ucho wewnętrzne w odpowiedzi na dźwięk podawany do ucha z zewnątrz. Dźwięk emitowany przez ucho jest więc echem dźwięku jaki do niego dociera. Zjawisko to występuje tylko w uszach zdrowych i dobrze słyszących, nie występuje u osób z niedosłuchem większym niż 30-40 dB. Otoemisja akustyczna której źródłem jest ucho wewnętrzne jest badaniem właśnie jego funkcji Jednocześnie jest badaniem obiektywnym, sprawdzającym odruchy które są niezależne od woli pacjenta dlatego też badanie to wykorzystywane jest do badania małych dzieci.
7. Pniowe potencjały słuchowe BERA są badaniem elektrofizjologicznym. Odpowiednio umiejscowione elektrody na głowie rejestrują potencjały elektryczne, wywołane bodźcem dźwiękowym, z nerwu słuchowo przedsionkowego i ośrodków słuchowych w pniu mózgu. Podobnie jak audiometria impedancyjna i otoemisja akustyczna BERA jest metodą obiektywną badającą odruchy znajduje więc zastosowanie w diagnostyce niedosłuchu u dzieci. Ze względu na fakt że przy pomocy potencjałów słuchowych uzyskujemy zapis aktywności dużej części drogi słuchowej badaniem tym można wskazać miejsce jej uszkodzenia.
8. Audiometrią mowy badamy rozumienie mowy przez pacjenta. Dźwięk mowy podajemy do słuchawek lub z głośników z różnym jego natężeniem. Badanie to poza wykrywaniem dźwięku bada zdolność rozpoznawania mowy a czynność ta wymaga współpracy ośrodków korowych mózgu . Jest więc audiometria mowy badaniem oceniającym najwyżej leżące ośrodki mowy w korze mózgowej.
9. Diagnostykę słuchu i uszu uzupełniają badania obrazowe takie jak Tomografia Komputerowa głowy i kości skroniowych oraz Rezonans Magnetyczny głowy. Badanie tomograficzne jest dobrym badaniem do oceny struktur kostnych, z których zbudowane jest ucho, znajduje zastosowanie w wykrywaniu stanów zapalnych ucha środkowego czy nowotworów oraz destrukcji kostnych powodowanych przez te stany patologiczne. Rezonans magnetyczny jest badaniem które w doskonały sposób obrazuje ośrodkowy układ nerwowy z tak ważnymi dla słuchu strukturami jak nerw ślimakowo-przedsionkowy, kąt mostowo-móżdżkowy i pień mózgu.

Leczenie niedosłuchu polega na stosowaniu farmakoterapii lub aerozoloterapii przy pomocy inhalatora AMSA, których zadaniem jest - w przypadku patologii ucha środowego - udrażnianie trąbki słuchowej, czyli przywracanie odpowiedniej wentylacji jamy bębenkowej.  Gdy takie leczenie nie daje rezultatów stosujemy leczenie operacyjne wykonując drenaże błony bębenkowej, dokonując naprawy sperforowanej błony bębenkowej czy naprawiając niepełny lub unieruchomiony łańcuch kostek słuchowych.

W przypadku niedosłuchów typu odbiorczego duża grupa pacjentów skorzysta z używania aparatów słuchowych. W naszej placówce aparaty te są dobierane i ustawiane przez audiologów firmy Słuch–Lab,  która ma swój gabinet w naszym Centrum. W ostatnich latach prężnie rozwija się leczenie niedosłuchu różnego rodzaju implantowanymi urządzeniami wspomagającymi słyszenie. W grupie tej można wymienić zakotwiczone w kości aparaty słuchowe, implanty ucha środkowego czy implanty ślimakowe. Tego typu zabiegi wykonujemy w 10 Wojskowym Szpitalu Klinicznym w Bydgoszczy.

Niedosłuch u dzieci

W badaniu słuchu u dzieci wykorzystuje się tzw obiektywne metody badania słuchu. W trakcie takich badań rejestruje się różnego rodzaju odruchy organizmu dziecka na sygnał dźwiękowy. Pierwszym z tych badań wykorzystywanych w ogólnopolskim programie przesiewowych badań słuchu u dzieci jest otoemisja . Zjawisko otoemisji akustycznej polega na emisji dźwięku przez ucho wewnętrzne w odpowiedzi na dźwięk podawany do ucha z zewnątrz. Dźwięk emitowany przez ucho jest więc echem dźwięku jaki do niego dociera. Zjawisko to występuje tylko w uszach zdrowych i dobrze słyszących, nie występuje u osób z niedosłuchem większym niż 30-40 dB. Otoemisja akustyczna której źródłem jest ucho wewnętrzne jest badaniem właśnie jego funkcji.

Drugim badaniem wykorzystywanym w badaniach u dzieci jest badanie odruchu strzemiączkowego. Odruch strzemiączkowy jest odruchem chroniącym ucho wewnętrzne przed wysokimi natężeniami dźwięku. Mięsień strzemiączkowy przyczepiony do strzemiączka kurcząc się napina łańcuch kostek zmniejszając przewodzenie dźwięku do ucha wewnętrznego. Obecność odruchu strzemiączkowego świadczy między innymi o prawidłowej ruchomości kostek słuchowych ale również o tym że dziecko reaguje na dźwięki i słyszy. Na podstawie badania odruchu strzemiączkowego trudno ocenić stopień niedosłuchu

Kolejnym badaniem stosowanym u dzieci są pniowe potencjały słuchowe BERA. Odpowiednio umiejscowione elektrody na głowie rejestrują potencjały elektryczne, wywołane bodźcem dźwiękowym, z nerwu słuchowo przedsionkowego i ośrodków słuchowych w pniu mózgu. Ten rodzaj badania daje najlepsze możliwości oceny stopnia niedosłuchu u dzieci.

Badanie VRA (Visual Reinforcment Audiometry) jest badaniem przeznaczonym dla niemowlaków i małych dzieci. Dziecko jest sadzane lub kładzione w kabinie badania słuchu i z głośników umieszczonych na ścianie emitowany jest dźwięk o różnej głośności. Osoba badająca obserwuje reakcje dziecka na dźwięk, jeśli taka reakcja nastąpi z ekranu tuż nad głośnikiem emitowany jest np obrazek misia Puchatka. Taki rodzaj nagrody wyczula dziecko na podawany dźwięk.

U małych dzieci, którym ze względu na ich aktywność lub płacz nie jesteśmy w stanie zrobić badań w gabinecie przeprowadzamy takie badania w ich rodzinnym domu w trakcie snu.