Zawroty głowy a zaburzenia równowagi

Zaburzenia równowagi są grupą dolegliwości interdyscyplinarnych, którymi zajmują się zarówno laryngolodzy, neurolodzy jak i okuliści. Najczęstszym terminem używanym do opisu zaburzeń równowagi jest skarga na zawroty głowy. Wg definicji są one subiektywnym odczuciem ruchu wirowego otoczenia wobec pacjenta lub też pacjenta względem otoczenia. Dodatkowo są to dolegliwości ściśle związaną z uszkodzeniem błędnika. Istnieją jednak inne objawy, takie jak uczucie ciemna lub mroczków przed oczami czy też uczucie niestabilności podczas stania bądź chodu, które również powodują problemy w utrzymaniu równowagi.

Układ utrzymania równowagi

Mnogość skarg na zawroty głowy wynika ze skomplikowanej budowy układu utrzymania równowagi u człowieka. Składa się on w znacznym uproszczeniu z trzech kotwic, które lokalizują poszczególne części ciała ludzkiego względem siebie oraz otoczenia. Pierwszą kotwicą są oczy, które przesyłając obraz otoczenia do mózgu informują go, gdzie się znajdujemy. Drugą kotwicą są błędniki czyli receptory równowagi znajdujące się w uszach wewnętrznych. Informują one zarówno o ruchu liniowym, jak i kątowym, który wykonuje głowa. Trzecią i ostatnią kotwicą są receptory czucia głębokiego znajdujące się we wszystkich częściach układu ruchu tj. w mięśniach, stawach i ścięgnach. Ich zadaniem jest informowanie o pozycji poszczególnych części narządu ruchu, kończyn tułowia, kręgosłupa czy głowy względem siebie i otoczenia. Warto zobrazować to przykładem.

Podczas gdy stoimy do mózgu są przesyłane impulsy z receptorów ucisku znajdujących się w podeszwach naszych stóp b/ z receptorów stawów, mięśni i ścięgien kończyn dolnych, Informują one mózg o tym, że kończyny dolne są wyprostowane itd.  Informacje ze wszystkich tych trzech układów tzw. kotwic zbiegają się w mózgu i umożliwiają nie tylko zachowanie równowagi podczas zachowań statycznych (stanie, siedzenie czy leżenie), ale przede wszystkim pozwalają na ruch względem otoczenia z uniknięciem upadków.

Jak wygląda diagnostyka zaburzeń równowagi?

Podczas diagnostyki zaburzeń równowagi powodujących zawroty głowy, są badane funkcje wszystkich trzech wymienionych wyżej kotwic, jak również ich współdziałanie między sobą.

Pierwsza kotwica, czyli wzrok i reakcje okoruchowe nie tylko lokalizują pacjenta w otoczeniu, ale również stabilizują obraz otocznia na siatkówce oka przy szybkich ruchach głowy.  Są one sprawdzane podczas oceny śledzenia wzrokiem punktu poruszającego się ruchem wahadłowym lub skokowym. Zdolności okoruchowe  ocenia  się również w  reakcjach optokinetycznych, jakie  pojawiają się podczas przemieszczania się pacjenta względem poruszającego się otoczenia (np. przejeżdżający obok pociąg).

Drugą kotwicę, czyli błędniki sprawdzamy przy pomocy badania VHiT, które ocenia reakcje przedsionkowo-okoruchowe. W jego trakcie lekarz wykonuje szybki ruch głowy w płaszczyźnie poszczególnych kanałów półkolistych błędnika. W tym czasie zadaniem pacjenta jest utrzymanie wzroku na jednym punkcie otoczenia. W ten sposób  jest sprawdzana zdolność pacjenta do stabilizacji obrazu na siatkówce podczas gwałtownych ruchów głowy w płaszczyznach poszczególnych kanałów półkolistych. Innym badaniem weryfikującym reakcje błędników jest próba kaloryczna złoty standard w diagnostyce zaburzeń równowagi. Polega ona na stymulowaniu błędników zimną i ciepłą wodą. Rezultatem tego działania jest pojawienie się oczopląsu czyli rytmicznego ruchu gałek ocznych. Jest on obiektywnym objawem  subiektywnego odczucia, którym są zawroty głowy.

Trzecią kotwicę czyli reakcje przedsionkowo-rdzeniowe związane z funkcją receptorów czucia głębokiego ocenia się przy pomocy posturografii. Podczas tego badania pacjent stoi na stabilnej lub ruchomej platformie starając się zachować równowagę. Ruchy ciała pacjenta są mierzone i przedstawiane w postaci wartości liczbowych. Uzupełnieniem analizy narządu równowagi są badania słuchu, gdyż funkcja słuchowa jest drugą ucha wewnętrznego . Szczegółowe informacje na ich temat zawarte zostały w rozdziale poświęconym niedosłuchom.